بە بۆنەی دووهەمین ساڵیادی ڕاپەڕینی “ژن، ژیان، ئازادی” لە ئێران

توانا محەمەد نوری

تارمایی ڕاپەڕینی ژینا هێشتا بەسەر ئاسمانی ئێراندا دەسوڕێتەوە. بزووتنەوەیەکی گەورە و فراوان کە هەرچەندە شێوەکەی پەرەی سەند و بە بەرزی و نشێویدا تێپەڕی، بەڵام بە شێوەیەکی بەرچاو خۆشەویستی خۆی لە ناڕەزایی کرێکاران، مامۆستایان، پەرستاران، خانەنشینان، یاخیبوونە ئاشکراکانی ژنان، بەتایبەتی بەرهەڵستی بوێرانەیان و بایکۆتکردنی هەڵبژاردن و بەرخۆدانی بوێرانەی زیندانیانی سیاسی و دڵسۆزی دایکانی زیندانیانی سیاسی و خەباتی خەڵکی ناوچەی بەلوچ و کوردستان نیشان داوە.

لە ڕۆژانی کۆتایی سێپتێمبەری ساڵی ٢٠٢٢، دوای کوشتنی ژینا ئەمینی، شەپۆلێکی مەزن لە ناڕەزایەتی دەستی پێکرد و لە کەمتر لە هەفتەیەکدا هەموو ئێرانی گرتەوە و لە کەمتر لە مانگێکیشدا هەموو جیهانیشی گرتەوە. “ژن، ژیان، ئازادی” بوو بە سێ وشەی ڕەمزیی کە مانای بە ژیانی دەیان ملیۆن کەسی لە ژێر چەوساندنەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران بەخشی.

بڵێسەی ڕاپەڕینی ژینا سەرەتا لە سەقز سەریهەڵدا، پاشان هەموو ئێرانی گرتەوە. دیواری ترس و تیرۆر لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا داڕما و توڕەیی کەڵەکەبووی زیاتر لە چوار دەیە حوکمڕانی ستەمکارانە لە بوارە جۆراوجۆرەکاندا ئاگری سەند. سەرهەڵدانی ڕاپەرینی ژینا زادەی ڕەشەبایەک نەبوو لە ئاسمانێکی بێ هەوردا، بەڵکو بەرهەمی زنجیرەیەک قەیرانی قووڵ بوو کە بەهۆی بوونی کۆماری ئیسلامییەوە هاتبووە ئاراوە، کە لە بارودۆخی ئێستادا نەک هەر قەبارەیان کەم نەبووەتەوە، بەڵکو زیادیشیان کردووە. لەسەر بنەمای بەردەوامی ئەم دۆخە، ئەم ڕاپەڕینە دەتوانێت لە دۆخێکی تردا سەرهەڵبداتەوە و بوونی ئەم سیستەمە ژنکوژە بخاتە مەترسییەوە.

ڕاپەرینێک بەهۆی پلەی بەرزی مۆدێرنیزم و مرۆڤدۆستییەوە سەرنجی جیهانی بەلای خۆیدا ڕاکێشا؛ ڕاپەڕینێک هەر لە سەرەتاوە لە لایەن دامەزراوە، رێکخراو، پارت و گروپی سیاسی پێشکەوتووخواز و هاوچەرخەوە پشتگیری کرا. ڕاپەڕینێک نەک تەنها خۆپیشاندەران و تێکۆشەرانی ئێرانی کۆکردەوە، بەڵکو مانای ژیانی ڕۆژانەی ملیۆنەها مرۆڤیشی گۆڕی.

ڕاپەڕینێک کە لە ناڕەزایەتی بەردەوامی زۆرێک لە سێکتەرەکانی کۆمەڵگادا خۆی دەرخست، هەروەها لە ڕێگەی سەرکردایەتی ژنانەوە، هەڵدان و سووتاندنی حیجابی کردە ئاڵای سیاسی خەباتی خۆی.

ڕاپەرینێک بە وشەی “ژیان” شەڕی لەگەڵ یەکێک لە دڕندەترین ڕژێم لە جیهاندا کرد، کە پێشینەی جێبەجێکردنی سزای قێزەونی لەسێدارەدانی هەیە و زۆرینەی زۆری کۆمەڵگە ڕژانە سەرشەقامەکان بۆ داوای خوێنی هەر کەسێک لەوانەی لە ڕاپەریندا کوژراون.

ساڵڕۆژی دوو ساڵەی ئەم ڕاپەڕینە ئاوێنەیەکی تەواوی خەباتی بەردەوامی خەڵکە لە دژی حوکمی سەرکوت و سەپاندن و سانسۆر. ئەوانەی لە ئازادییە سیاسییە بێ مەرجەکان و ئازادی قسەکردن و بیرکردنەوە و باوەڕ و حزبایەتیدا بەدوای مانای پراکتیکی “ئازادی”دا دەگەڕێن؛ ئەو خەڵکەی لە هەموو ڕەهەندە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکاندا خەبات بۆ ئازادی و ڕزگاری مرۆڤ دەکەن.

تەنانەت دوو ساڵ دوای لە دایکبوونی ئەم بزوتنەوە جەماوەرییە هێشتا سەنگەر بە سەنگەر لەگەڵ حکومەتی ئیسلامی ئێران شەڕ دەکات.

ناڕەزایەتی جەماوەری بەرفراوان گەمارۆی حکومەتیان داوە. کرێکاران و خانەنشینان و پەرستاران گردبونەوە و مانگرتنێکی گەورەیان لە دژی ڕژێم ڕێکخستووە. ژنان بێدەنگ نەبوون و لە شەڕی دژی ڕژێمی ڕق لە ژنان خەبات و بەرخۆدانیان بە ژیانی ڕۆژانەیانەوە بەستووەتەوە و بزووتنەوەی دژ بە سزای لەسێدارەدان لە ئاستە جیاجیاکاندا بەرەو پێش دەڕوات و پێشەنگەکانی ئەم بزووتنەوە مەزنە زیندانیانی بەشی ژنانی ئەڤین و زیندانیانی دەیان زیندانی جۆراوجۆرن کە دەنگی “مەرگ تا سزای لەسێدارەدان” و فراوانبوونی مانگرتنەکانیان گەیشتووەتە گوێی جیهان تەنانەت لە قوڵایی زیندانەکانی سزای لەسێدارەدان.

ئەمانە و دەیان حاڵەتی دیکەی خەباتی ژنان و لاوان و کرێکاران تەنیا یەک ڕاستی دەردەخەن کە زوو یان درەنگ کۆماری ئیسلامی لەلایەن خەڵکی زەحمەتکیشی ئێرانەوە دەڕوخێت و ئەم ڕوخاندنە بە سەرکەوتنی ئەو شۆڕشەی کە ئێستا لە دەمارەکانی کۆمەڵگەی ئێراندا دەجوڵێت بەدەست دێت.

لێدوانێک بەجێ بهێلە