سەردار عەبدوڵا حەمە: 
بەشێکی هۆکاری جەنگەکان بیرۆکەی تۆڵە کردنەوەیە. بەشێکی هۆکاری کوشتن و لەسێدارەدانی مرۆڤەکان هەر بیرۆکەی تۆڵە کردنەوەیە .
جەنگی ئەمجارەی حەماس و ئیسرائیڵ بە بیانووی تۆڵە وە سەری هەڵدا ، حەماس ووتی بۆیە ئەم کردەوەیەمان ئەنجام دا دژی ئیسرائیل تۆڵەی خەلکی فەلەستینمان کردەوە و ئیسرائیلیش بەهەمان شێوە بڕیاری تۆڵە کردنەوەی داوە بۆیە بۆردومانی غەزە دەکا وپەلاماری دەدات.
بەڵام هەر بە ئاکامی جەنگەکەدا کە ڕۆژ لەدوای ڕۆژ کوشت وکوشتارو ماڵوێرانی زیاد دەکا ، بۆمان ئەسەلمێ بیرۆکەی تۆڵە کردنەوە چەندە نامرۆڤانەیە.
ئەگەر حەماس پێ ی وایە تۆلەی ڕابوردوو دەکاتەوە کە جولەکە تاوانی بەرانبەر موسڵمان ئەنجام داوە ئەوا ئیسرائیلیش پێ ی وایە فەلەستینیەکان تاوانیان ئەنجام داوە و تۆڵە دەکەنەوە ئیتر ئەمە ١٤٠٠ ساڵە درێژەی هەیە . لە کاتێکا ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ سەرەتای ئەم مێژووە ئەوا ئیسلام تاوانی یەکەمی ئەنجام داوە دژی جوولەکە لەسەردەمی پێغەمبەری ئیسلامدا لەشەڕی خەیبەر لەشکری ئیسلام ٧٠٠ پیاوی جوولەکەی بەنی قورەیزەیان لە مەدینە سەربڕی وژن و مناڵیان بە کەنیزەک بردن .
تۆڵە کردنەوە بەرژوەندی ئابوری چينێکی کۆمەڵایەتی لەپشتە بۆ نموونە لەسەردەمی دەرەبەگایەتیدا تۆڵەی دەوڵەتی و عەشیرەتی هەبووە و بەگەکان ئەنجامیان دەدا . لەسەردەمی سەرمایەداریدا ووڵاتە سەرمایەدارەکان ئەنجامی دەدەن ولەهەمان کاتدا دەیکەنە عەقلی کۆمەڵگا وسوود لە دین و مەزهەب نەتەوەو تایفە وعەشیرەت وەردەگرن بۆ سەپاندنی ئەم عەقڵی تۆڵە کردنەوە لە یەکتر ئەوەشی زیانباری سەرەکیە چینی کرێکارو خەڵکی هەژارو چەوساوەیە هەروەک ئەمڕۆ دەیبینین.
ئەوەی بەرژوەندی ئەم چینە ستەم دیدە لە بەرچاو بگرێ بیری تۆڵە کردنەوەی نابێ . بۆ نموونە کاتێ شۆڕشی ئۆکتۆبەر لە ڕوسیا سەرکەوت لینین وبەلشەفیەکان وازیان لە بیری تۆڵە کردنەوە لە ئەڵمانیا هێنا لە جەنگی جیهانی یەکەمدا لە بەر بەرژوەندی کرێکاران و جوتیاران وسەربازانی ڕوسیا لەگەڵي ڕێکەوتن و شەڕیان وەستاند.
لە لای کۆمۆنیستەکان بیری تۆڵە کردنەوە نیەو لای ئەوان ڕێگای تر هەیە بۆ چارەسەری کێشەکان . بۆ نموونە لە کێشەی ئیسرائیل و فەلەستیندا لە جیاتی باوەر بوون بە تۆڵە کردنەوە پێ یان باشە دوو دەوڵەت بۆ ئیسرائیل و فەلەستین هەبێ . کۆمۆنیستەکان دژی کوشتنی مرۆڤن لە هەر جۆرە دین و نەتەوەو نەژادو ڕەگەزێک بێت بە بیانووی تۆڵە کردنەوە بەڵام کۆمۆنیستەکان باوەڕیان بەچەنگی بەرگری هەیە لە کاتی پێویستدا باوەڕیان بە شۆڕشی چەکداری هەیە لەکاتی پێویستدا .
بیری تۆڵە هەر لەجەنگدا نیە بەڵکو لەکاتی ئەنجامدانی تاواني تریشدا هەیە هەروەک دەبینین لە بەرانبەر تاواندا دەبێ هەمان تاوان ئەنجام بدرێتەوە، ئەگەر کەسێک یەکێ بکوژێ دەبێ بکوژرێتەوە یا بە یاسا لەسێدارە بدرێ لە کاتێکا ڕێگای تر هەیە وەک زیندانی کردن و پەروەردەی تاوانبار یاخود نەهێشتنی هۆکارەکانی تاوان.
دوا ووتەم ئەوەیە مرۆڤی واقیع بین ودوور بین وژیر ئەوەیە بیری تۆڵەی نەبێ چونکە هەمیشە ئاکامەکەی خراپتر دەبێ .
٢٠٢٣/١٠/١٤
