به مناسبت روز جهانی زن
در آستانه روز جهانی زن، هشتم مارس هستیم، تا در این روز بار دیگر ما زنان و تمامی برابری خواهان با هم پیمان ببندیم که برای رسیدن به برابری و رفع تبعیض تلاش کنیم. از سال ۱۹۷۷ که مجمع عمومی سازمان ملل “روز جهانی زن” را به رسمیت شناخت، سال‌ها می گذرد. اما با وجود تلاش های بسیار هنوز نابرابریها و تبعیض وجود دارد و زنان تحت ستم بسیار قرار دارند. و به‌ویژه بیشترین ستم‌ها به زنانی که دز کشورهای دیکتاتوری مانند ایران سکنی دارند، اعمال میشود. کودک همسری یکی از مهمترین ستم هایی است که نتیجه نابرابری و تبعیض جنسیتی است و یکی از عوامل مهم قتل های ناموسی است که من در این نوشتار نگاهی کوتاه به آن دارم. ازدواج کودکان یکی از پایه ای ترین نقض حقوق بشر است و زندگی، رفاه و آینده دختران در سراسر جهان را به خطر می اندازد. تخمین زده میشود که هر ساله حدود ١۲ میلیون دختر قبل از رسیدن به سن ۱٨ سالگی ازدواج می‌کنند و از این تعداد ٤ میلیون دختر زیر ١۵سال هستند. یونیسف( سازمان کودک سازمان ملل) کودک همسری را “هر ازدواج رسمی یا پیوند غیررسمی بین یک کودک زیر ۱٨ سال و یک بزرگسال یا یک کودک دیگر” می نامد. بنا بر داده های همین ارگان، آمار این عمل ضد انسانی در دهه گذشته همچنان بالا است و از هر پنج دختر، یک دختر در دوران کودکی در سراسر جهان ازدواج می کند و بطور تقریبی هر سه ثانیه یک دختر نوجوان در جایی از دنیا ازدواج می‌کند. اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد، ازدواج کودکان را به عنوان شاخصی از نابرابری جنسیتی ذکر کرده و خواستار پایان دادن به این عمل تا سال ۲۰٣۰ است. اما بحران‌های متعدد ایجاد شده مانند طوفان های آب و هوایی، بیماری کووید-۱۹.و… از عواملی هستند که در بالا نگه داشتن این آمار اثر گذار بوده اند و تخمین زده می شود که تا سال ۲۰٣۰، صد و پنجاه میلیون دختر به دلیل ازدواج کودکان، دوران کودکی خود را از دست بدهند.
صندوق کودکان سازمان ملل متحد از سرمایه گذاری های گوناگون برای جمع آوری داده‌های دختر محور و حقوق محور پشتیبانی می‌کند و سیاست ها و برنامه ها و قوانینی که بر خاتمه دادن ازدواج کودکان تاکید می‌کند را تبلیغ و ترویج می‌کند. برای توانمند سازی دختران جوان و ایمنی آنها تلاش می‌کند تا دختران بتوانند به راحتی مرحله رسیدن به بزرگسالی را سپری کنند. ازدواج کودکان آسیب های بسیاری را به کودکان وارد می کند و دوران کودکی آن ها را ویران می کند. ازدواج زودرس اکثرا در ازدواج اجباری رخ میدهد. ازدواج اجباری دختران را از کودکی محروم می‌کند و مسئولیت‌های زودرس را برایشان به ارمغان می‌آورد. بر اساس داده های “کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد”، در ازدواج اجباری و زودرس ،حق کودکان در برابر آسیب های حاصله محافظت نمیشود و حق رشد از کودکان گرفته میشود. بسیاری از کشورها و به ویژه ایران این کنوانسیون را قبول کرده و آن را تصویب کرده اند اما سن ازدواج که به توصیه سازمان ملل متحد ۱۸ سال تمام است، رعایت نمیشود و سنی را برای ازدواج مناسب دانسته اند که فرد هنوز کودک است. سن قانونی برای ازدواج در ایران،بر طبق ماده ۱۰۴۱قانون مدنی برای دختران، زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۵ سال است که سن بلوغ تشخیص داده شده است. برای ازدواج کودک زیر سن بلوغ، رای دادگاه لازم است و بطور کلی برای ازدواج دختران در هر سنی ازدواج اجازه پدر و جد پدری لازم است. بنابراین در ایران برطبق قانون، کودک همسری قانونی است.
کودک همسری، اثرات مخربی از نظر روانی و جسمانی بر روی کودکان دارد. ازدواج نا بهنگام، کودکان را بسیار زود وارد دنیای بزرگسالان می کند. این نوع ازدواح بیشتر در مورد دختران صورت می پذیرد و عموما مردان بزرگسال، و سن آنها بسیار بیشتر از دختران است و همین خود سبب کودک آزاری مانند خشونت فیزیکی و جنسی می‌گردد که اثرات بسیاری در سلامت جسم و روان آنها پدید می آورد. در ازدواج نابهنگام، روابط زن و مرد بیشتر شبیه به رابطه برده و برده دار است. در روابط زناشویی، دختر خرد سال برده‌ایست که در زنجیر های نامرئی گرفتار و مرد فقط فرمان می دهد و دختر باید فرمانبر باشد که اگر نباشد فحش می شنود، کتک می خورد و حتی کشته میشود. در رختخواب، بدون آگاهی و آمادگی جنسی به او تجاوز میشود زیرا او باید تمکین کند که این هم یکی دیگر از قوانینی است که تجاوز جنسی در ازدواج را قانونی می‌سازد. در این شرایط فرزندانی هم به وجود می آیند که مدام شاهد پرخاشگری پدر هستند و خود نیز پرخاشگر میشوند که به زنجیره خشونت در جامعه تداوم می بخشند و آن را پر رنگ تر می کنند. در ازدواج نابهنگام سلامت جسمانی دختران بسیار تحت تاثیر قرار می گیرد. تحقیقات نشان می دهد که دخترانی که قبل از ١۵ سالگی ازدواج می کنند، پنجاه درصد بیشتر از دخترانی که دیرتر ازدواج می کنند عوارض ناشی از بارداری و زایمان و مرگ و میر را تجربه می کنند. بارداری و زایمان قاتل شماره یک این دختران کم سن و سال در سراسر جهان است. و خطر مرگ بیشتر نوزادان این مادران را تهدید می کند و نوزادان بیشتر با کم وزنی و سوءتغذیه نیز مواجه میشوند. ازدواج زودرس خطر ابتلای به عفونت های مقاربتی و سرطان دهانه رحم ، مالاریا و فیستول های زایمان بالا می‌برد.
ازدواج نابهنگام همچنین می تواند پیامد های زیررا نیز داشته باشد:
پایین آمدن اعتماد به نفس کودکان: خانواده و دوستان در بالا بردن اعتماد به نفس کودکان بسیار نقش دارند و و قتی کودکی در مرحله کامل کردن اعتماد به نفس ناگهان از محیط خانواده ودوستان خود جدا میشود به شکل‌گیری اعتماد به نفس او صدمه می خورد ناتمام گذاشتن تحصیلات: ازدواج کودکان بر توانایی برای ادامه تحصیل تأثیرمی گذارد. با داشتن مسئولیت خانه و فرزندان، دخنران محبور به ترک تحصیل میشوند که این خود بر توانمندی اقتصادی آنان در آینده نیز اثر گذار خواهد بود .
بالا رفتن آمار طلاق: بسیاری از ازدواج های نا به هنگام به طلاق ختم میشود بالا رفتن قتل های ناموسی: در ازدواج های زودرس قتل های ناموسی وجود دارد و آمار آن در حال بالا رفتن است. تحقیقات نشان می دهد که عوامل بسیاری می تواند در بالا بردن آمار کودک همسری دخیل باشد. این عوامل به ترتیب اهمیت از این قرارند:
۱- فقر: وقتی خانواده توانایی پرداخت هزینه های فرزند را نداشته باشد، برای پایین آوردن هزینه زندگی به ازدواج در سنین پایین فرزندان به ویژه دختران روی می‌آورد و این آگاهی را ندارد که ازدواج کودکان در دراز مدت می تواند در تثبیت فقر کمک کند.
۲- عدم وجود قوانین و یا قوانین نا کافی: در بسیاری از کشورها قوانینی بر ضد ازدواج زودرس وجود ندارد و اگر هم قوانینی باشد یا ناکافی است و یا اجرا نمیشود و راه دور زدن آن وجود دارد.
٣- تبعیض جنسیتی: در جامعه ای که دختر، یک انسان درجه دو و حقوق انسانی برابر با مرد را ندارد و در مالکیت پدران و مردان است و به منزله آبروی مردان خانواده می‌باشد، ازدواج زودهنگام برای حفاظت بکارت دختر و حفظ آبروی مردان خانواده ترجیح داده میشود. و در همین جا است که قتل های ناموسی در زمانی که دختر در قیمومت پدر یا برادر قرار دارد و هنوز بدام ازدواج زودرس نیفتاده است، اتفاق می افتد. در ایران با وجود اینکه آمار درستی وجود ندارد، آمار های موجود نشان از بالا رفتن کودک همسری و آمار قتل های ناموس می دهد که مجموعه ای از عوامل بالا در آن دخالت دارند
با در نظر گرفتن عوامل بالا که در افزایش کودک همسری نقش دارند می توان نتیجه گرفت که برای کاهش کودک همسری به سه مورد بالا باید اهمیت داد ، فقر و تبعیض را در جامعه کاهش داد و نهایتا از جامعه محو کرد و قوانین مناسبی برای منع کودک همسری و جلوگیری از آن تدوین و اجرا کرد. البته باید به یاد داشته باشیم که در هر سه مورد ذکر شده آگاهی رسانی و آموزش نیز نقش بسیار مهم دارند .آگاهی پدر و مادر در مورد آسیب های ناشی از ازدواج زودهنگام ممکن است عاملی باشد تا در انجام این کار مردد شوند و اینده فرزندان خود را به ویرانی نکشند. در پایان، روز جهانی زن را گرامی می‌دارم و امید آن دارم که با تلاش زنان و تمامی برابری خواهان تبعیض از جامعه جهانی و جامعه ایران رخت بر بندند و به برابری جنسیتی نائل آییم.
شهلا عبقری
پنجم مارس ۲۰۲۵
گروه آموزش و پژوهش کمپین قتل های ناموسی
