۱۸ مارس تا ۲۸ مه سالروز برپایی کمون پاریس اولین حکومت کارگری جهان در کشور فرانسه است، کمون پاریس رویدادی خلق الساعه و بدون زمینه نبود. این تحول ریشه در دوره انقلابی سالهای ۱۸۴۸ تا ۱۸۵۱، که مبارزات گسترده کارگران، همه کشورهای غرب اروپا را فراگرفت و نیز مبارزات کارگران فرانسه در فاصله سالهای۱۸۶۹–۱۸۵۷ داشت، شکست ارتش وقت فرانسه در جنگ با لشکر پروس که تا دروازه های پاریس پیشروی کرده بود، به مثابه جرقه ای بود که آتش خشم کارگران و مردم پاریس را شعله ور ساخت.
توده کارگران و پاریسیان قیام کننده، دولت وقت فرانسه را از پاریس فراری دادند و خود امر دفاع از شهر را در مقابل اشغالگران بر عهده گرفتند. دولت فراری که تا دیروز با دولت پروس در حال جنگ بود، با همکاری ارتش پروس، توطئه های مشترک خود بر علیه کارگران قیام کننده را طرح ریزی کردند. در قدم اول پروسی‌ها ۶۰ هزار اسیر جنگی فرانسوی را آزاد کردند و در اختیار دولت فراری قرار دادند و در تجدید سازمان ارتش شکست خورده با آن همکاری کردند، سرانجام دولت وقت فرانسه با همکاری ارتش پروس به پاریس حمله کردند، کمونارهای دلیر مقاومتی تا پای جان را آغاز کردند، اما سرانجام پس از چند روز در نبردی از لحاظ نظامی نابرابر، شکست خوردند.
در فاصله کوتاهی ۱۷هزار کارگر در خیابان‌های پاریس قتل عام شدند، هزاران نفر اعدام شدند، بدین ترتیب طبقه سرمایه‌دار فرانسه انتقام خود را از کارگران قیام کننده گرفت و اولین تجربه انقلاب کارگری جهان شکست خورد.
کمون پاريس، نخستين حکومت کارگری در جهان و آفریننده دولتی بود که چنانچه پیروزی آن استمرار می یافت، طبقه کارگر را قادر می ساخت تا گام‌های بعدی در جهت استقرار یک جامعه سوسیالیستی و کارگری را با استواری بردارد، کمون شکل تاريخی و معينی از دولت، با مختصات ويژه‌ای بود، نگاهی گذرا به پاره ای از مصوبات و اقدامات کمون نشان از تولد مناسبات اجتماعی نوینی دارد.
بر اساس فرمان کمون ارتش حرفه‌ای ملغی، و امور نظامی به دست کمیته‌های مردمی مسلح سپرده شد، اعلام شد که زمین از آن کسی است که روی آن کار میکند، ابزار کار از آن کارگران و کار حق طبیعی همگان است، حقوق‌های گزاف مقامات بالای دولتی لغو شدند، بالاترین حقوق مقامات نمیتواند از دستمزد یک کارگر ماهر بیشتر باشد، حقوق بخش‌های متفاوت جامعه بر اساس استعداد و موقعیت شغلی که دارند تعیین میشود، قضات و مقامات بالای اجرائی انتخابی خواهند بود و هرگاه که اکثریت انتخاب کنندگان اراده کنند، عزل می شوند، مجازت اعدام لغو می گردد و دستگاه گیوتین در ملا عام سوزانده میشود، آموزش رایگان بنا گذاشته میشود، انحلال همه کلیساها و مصادره اموال آنان به تصویب کمون میرسد، کلیه کمک‌های مالی دولتی به کلیسا قطع میشود، مذهب به عنوان امر خصوصی افراد اعلام میگردد، مدارس از تسلط کلیسا رها می‌شوند، دادگستری و آموزش و پرورش از مذهب جدا شده و قضات انتخابی می‌شوند، کار شبانه‌ی نانوایی‌ها ممنوع میگردد، حقوق کارمندان کمیسیون‌های کمون در حد حقوق کارگران نانوایی‌ها تعیین میشود، در دستگاه اداری کمون، اداره پلیس به جای اینکه عامل حکومت مرکزی باشد به ارگانی در خدمت رفاه مردم تبدیل شده و تمام وظایف سیاسی این اداره لغو میگردد، مسئولین اداره پلیس هم، هر آن می‌توانند عزل شوند، کمون آزادی بیان و مطبوعات، آزادی اجتماعات، تشکیل سازمانهای اجتماعی و سیاسی را اعلام میکند، کمون مؤسساتی را که صاحبان آنها از پاریس گریخته بودند، به دست انجمن‌های کارگری که در کارخانه‌ها به وجود می‌آیند، می‌سپارد.
ساختار دولت کمون با همه انواع دولت‌های پیشین از اساس متفاوت بود، کمون از افرادی تشکیل می‌شد که در محلات مختلف از پائین به بالا انتخاب می شدند. کمیته مرکزی کمون پاریس ۸۳ نفر عضو داشت و به حکم قانون مصوب هر گاه اکثریت انتخاب کنندگان اراده میکردند، می توانستند هر کدام از آنها را عزل کنند. این کمیته هم قانون گذار و هم مجری قانون بود.
کمون پاريس گرچه بيش از ۷۲ روز دوام نياورد و حکومت وقت فرانسه آن را در خون کمونار های قهرمان پاريس غرق نمود. اما نقاط قوت و ضعف آن و درس‌ها و تجارب آن دست آورد طبقه کارگر در نبرد های سرنوشت سازی هستند که هنوز پیش روی این طبقه قرار دارد.
امروز و در شرایط تشدید و تعمیق بحران نظام سرمایه‌داری جهانی و بی‌عدالتی که به اکثریت ساکنان کره زمین تحمیل کرده است، ضرورت اتحاد و همبستگی کارگری، و پشتیبانی بین‌المللی طبقه کارگر سراسر جهان در مبارزه علیه این شرایط و مناسبات ضد انسانی، صد چندان شده است، در ۱۵۲مین سالروز تشکیل کمون پاریس اولین حکومت کارگری جهان، با آموزش از درس ها و تجارب آن، صفوف مبارزه طبقاتی به نفع کارگران را هر چه متحدتر و منسجم‌تر و جهانی بر پایه عدالت اجتماعی بنا کنیم.
✍ووکاشین پاکروان
🔹فعال اکو-سوسیالیست (تروتسکیست)
🔹فعال حقوق جامعه ال‌جی‌بی‌تی+
